KAMIT (sandiwara bahasa jawa)

Selasa, 01 Oktober 2013 gusmel riyadh

KAMIT
Sandiwara Basa Jawi
Dening: Gusmel Riyadh


“perkara nyumbang wis owah dadi utang piutang….”
SINOPSIS
Lakon Kamit adalah sebuah kritik sosial yang mengisahkan tentang kehidupan masyarakat bawah. Cerita ini menyoroti tentang budaya nyumbang/njagong. Disadari atau tidak bahwa budaya nyumbang yang berkembang di masyarakat sekarang ini telah bergeser makna menjadi semacam utang piutang. Kelompok Bandul Nusantara mengangkat wacana ini melalui sebuah lakon Kamit.

Adalah seorang pria miskin bernama Kamit, beristrikan Suli, perempuan yang mempunyai kegemaran yang unik, yakni nyumbang. Di mata Kamit, apa yang dilakukan istrinya adalah semacam pemborosan. Betapa tidak, perilaku nyumbang istrinya bukan lagi semata-mata karena keikhlasan melainkan sudah diikuti beberapa kepentingan lainnya, misalnya: menjaga gengsi di mata teman atau tetangga, merasa punya hutang karena dulu pernah disumbang.

Sayangnya, kepentingan tersebut tidaklah didukung oleh finansial yang memadai. Akibatnya, untuk memburu keinginannya itu Suli menjual barang-barang rumah tangga selain hutang sana-sini. Hal itulah yang selalu memicu amarah Kamit, suaminya. Pertengkaran tak bisa dielakkan. Terlebih ketika muncul isu bahwa Suli telah mencuri seekor kambing milik Mbah Jebrak, tetangganya. Konflik memuncak dan kejutan-kejutan akhir akan menjawab rasa penasaran para penonton.

Lakon ini akan didominasi oleh dialog-dialog berkultur Jawa. Pengadeganan pun sebisa mungkin dikonsep realis berbasis kultur Jawa pula. Lakon Kamit nantinya tidak hanya menjadi sebuah tontonan komedi yang sarat kritik sosial melainkan juga sebagai pengingat bahwa kita masih memiliki bahasa Jawa yang cocok untuk sebuah tontonan modern.

Lakon Kamit Karya Gusmel Riyadh. Dipentaskan pertama kali oleh Teater NGLILIR SMA N 1 Karanganyar dan kemudian disempurnakan melalui pentas Kelompok Bandul Nusantara

Dapukan
1.      Kamit   : Tukang batu, umure udakara 35 tahun
2.      Suli      : Bojone Kamit, umure udakara
3.      Mbah Jebrak : Wong iki iso lanang iso wadon, umure wis ngancik 60an
4.      Pardi : Tukang ngarit, umure 25 tahun
5.      Ginah : wong wadon Umure 22 tahun
6.      Pak Bayan : kaya umume bayan liyane
7.      Kedut  : bocah ora waras
8.      Sari  : anake Kamit, kelas 1 SMP
9.      Leginu  : Tukang gawe kandang, umure 25 tahun

10.  Tukang Kredit : wong wadon umure 25 tahun

Cuplikan:

MBAH JEBRAK
Sing sabar ya, Le. Sing kuat atimu.

KAMIT
Kurang sepiro olehku sabar ta, Mbah?

MBAH JEBRAK
Pancen yo ngana kuwi yen wong wadon sing kebacut. Bacut kulina nyandhang apik, bacut kulina mangan enak, bacut wor-woran karo wong-wong sing duwe donya…

KAMIT
…nanging ora nyawang kahanane kaluwargane dewe. Bisa mangan opo ora, bisa nyandhang opo ora.
Sing tak getuni ki jane yo mung siji mbok, iki lho (NUDING AMPLOP).
Kene sing direwangi rekasa, esuk nganti sore pencilakan tekan ngendi-endi, golek upa sak gecil. Paribasan sikil kanggo sirah, sirah kanggo sikil, lha kok, ealah.. entek-entekane yo mung diguwang nggo nyumbang.

MBAH JEBRAK
Yen nggo nyumbang ki jenenge lak yo ora diguwang ta, Mit?

KAMIT
Kuwi yen sing disumbang wong sing pantes disumbang. Wong sing bener-bener mbutuhake sumbangan. Wong rekasa, wong kesusahan. Lha, iki?
Iki wong keduwitan kabeh, Mbah, tur dudu wong lagi nandhang susah. Iki wong seneng.

MBAH JEBRAK
Seneng piye?

KAMIT
Lha yen wong duwe kajab nikahake anak, syukuran, kuwi apa ora wong lagi seneng jenenge?
Nyumbang kuwi lak tegese bantu ta mbok? Jenenge wong bantu kuwi mestine duwe samubarang sing turah, mbuh kuwi awujud duit, wektu utawa tenaga. Tur meneh sing disumbang kuwi lumrahe wong sing lagi kesusahan lan mbutuhake sumbangan. Nanging upama wong seneng disumbang, yen sing nyumbang kuwi turah bandha, yo karepmu.

MBAH JEBRAK.
Hus, ojo ngono kuwi. Wong nyumbang ki kudu lumantaran rasa iklhas lho.

KAMIT
Nah, kuwi! Kuwi sing tak gumunake. Jenenge wong niat syukuran kuwi mesti wis niat ikhlas bakal metu bandha. Tegese kuwi mampu. Mula kudune yo syukuran sak mampune. Nanging kenapa kok wong-wong meksa duwe gawe sing ngungkuli kemampuane?

MBAH JEBRAK
Sing kepiye kuwi?

KAMIT
Lha yo kuwi, paribasane gur duwe duit rong yuto nanging meksa nanggap dangdut saka adoh kono. Komplit sak penyanyine sing senenge nganggo klambi mlethek-mlethek.
Yen wis ngono njur bandhane saka ngendi?

MBAH JEBRAK
Sumbangan…

KAMIT
Lha yo njagakake sumbangan to? Lha ngono kuwi apa ra malah ngrekasake liyan?

MBAH JEBRAK
Rekasa piye?

KAMIT
Yo, rekasa sing kudu nyumbang.

LEGINU
Lha ya sapa sing ngudokake?

KAMIT
Lha yen ora nyumbang opo ora dirasani, digunem, diwales ra disumbang? Iki sing gawe sengsara. Perkara nyumbang malah owah dadi utang pinutang.

MBAH JEBRAK
Kuwi lak wis dadi adat to, Le, wis tradisi.

KAMIT
Adat yen nekak gulu opo yo becik dibacutake? Sing penak tambah penak, sing rekasa soyo sengsara.
Contone yo koyo awake dewe iki. Wong raduwe-duwe tenan nanging kepeksa nyumbang merga wis tau disumbang. Direwangi utang kono utang kene gur arep kanggo mbalekake olehe nyumbang. Kamangka sing duwe gawe cetha sugih mblegedhu.

LEGINU
Nah, ngono kuwi jenenge nguyuhi segara, lha yo to, Kang?

MBAH JEBRAK
Nguyahi! Nguyuhi lambemu kuwi.

KAMIT
Adat mbiyen ki dak kira ora nganti kaya ngene iki. Mbiyen ananing nyumbang kuwi kanggo nglestarekake upacara adat tradisi ben ora mandeg. Nanging upacarane kang sak lumrahe. Ora nganggo sing-sing tetek bengek kaya jaman saiki.

Mbiyen upacara penganten nganggo slametan, tangga teparo podo urun beras yen duwene beras, jagung yen duwene jagung. Kuwi yo sak pawihe, sak kuate. Upacarane ringkes miturut kemampuane sing duwe gawe, ora perlu ngoyoworo. Lha saiki yen ra nganggo bukak sithik jos jare ora gayeng. 


klik di sini untuk download naskah teater selengkapnya
  Download Naskah Ini